Volgens Jim Forest kun je contemplatie van kinderen leren, we zijn ervoor geboren. Jarenlang kijken we vol verwondering om ons heen. Hij ziet het bij zijn tien kleinkinderen. Kijken we ooit zo goed als toen we kind waren? Kijken, zonder oordeel. Dat is contemplatie. Hij vervolgt: “Waar zou actie vandaan komen zonder contemplatie? We zijn niet geboren om activisten te zijn, we zijn geboren om ons te verwonderen, ons vol verbazing te laten verrassen. Dat zijn aspecten van het contemplatieve leven. Zo blijven we de wereld om ons heen zien met een frisse blik.”
Vijftig jaar geleden deed Jim mee met een actie in de VS die bekend werd als de Milwaukee 14. Veertien mannen verbrandden zo’n 10.000 oproepkaarten voor militaire dienst, in de hoop zo de dood te voorkomen van de jongemannen die naar Vietnam zouden worden gestuurd. Toen hem gevraagd werd mee te doen, zei hij tot zijn eigen verbazing zonder aarzeling ‘ja’. Uiteindelijk verbleef hij ruim een jaar in de gevangenis.
In de eerste weken van zijn gevangenschap – de bemanning van de Apollo 11 was net terug van hun maanwandeling – ontving Jim een enveloppe zonder afzender. Er stond enkel ‘NASA’ op. Er zat een foto van de aarde in – een originele afdruk van het negatief – gezien vanuit de ruimte. Jim wordt emotioneel als hij hierover vertelt: “Waarschijnlijk heeft één van de astronauten ergens een quote van mij gelezen rondom het proces, ‘De wereld heeft geen grenzen, God ziet geen wereld met grenzen.’” Hij koestert de afbeelding.
Wat doe je om contemplatie ruimte te geven in je leven?
“Ik begin de dag op z’n minst met het kruisteken. Ik zeg er niets bij, maar het laat zien dat mijn intentie is om Jezus te volgen. Daarna ga ik voor de iconen hier in de woonkamer staan en ben stil. Ik neem ze in me op, laat me verrassen. Het kan ook een foto van de aarde gezien vanuit de ruimte zijn!
Op zondag gaan mijn vrouw Nancy en ik naar de kerk, omdat we de aanmoediging nodig hebben. Blootgesteld worden aan de woorden van het evangelie. En als je het samen doet, zie je je leven anders, ben je deel van een gemeenschap.
Daarnaast helpt biechten. Het gaat niet om een boodschappenlijst van zonden opnoemen, maar om te bespreken: Waar loop je tegenaan in je leven? In je contact met mensen om je heen? Dorothy Day ging elke zaterdagavond biechten. Ik werd altijd achtervolgd door haar voorbeeld, waardoor ik na een periode van niet meer gaan toch weer ging biechten.
Deze dingen zijn een goede voedingsbodem voor een actief, geëngageerd leven. Een leven van contact met andere mensen, reageren op anderen. Je ziet iemand hongerig en probeert iets te doen. Je ziet dat mensen worden vermoord en je probeert iets te doen. Je ziet dat de aarde wordt vergiftigd en je reageert erop. Er is niets bijzonders aan; iedereen reageert op wat er om hem of haar heen gebeurt. Veel mensen reageren vanuit angst op wat er om hen heen gebeurt. Wat contemplatie kan doen, is de invloed die angst heeft op je reactie wat verkleinen.”
Hoe beschrijf jij activisme?
“Activisme is een leven van betrokkenheid. En als je het op de Catholic Workermanier begrijpt, is het een leven dat gevormd wordt door de werken van barmhartigheid. Je leven wordt erdoor beïnvloed. Dorothy Day benadrukte ook altijd het belang van de geestelijke werken van barmhartigheid, die verbonden zijn met de fysieke werken. Zo is het vermanen van zondaars denk ik iets waar ik door mijn schrijven mee bezig ben. Bijvoorbeeld door te proberen op een begrijpelijke manier uit te leggen wat de zaligsprekingen betekenen. Ik ben een verslaggever, zo schrijf ik. Ik schrijf verhalen. Ik zoek naar mensen die ik gekend heb, die ergens getuigenis van geven. Zoals in het boek The Ladder of the Beatitudes, waarin veel voorbeelden worden gegeven van mensen die de zaligsprekingen vorm hebben gegeven in hun leven. Je hebt er niet veel aan als ik vanuit mijn eigen ervaring schrijf, ik ben geen goed voorbeeld.” Jim lacht hard. “Maar ik moet blijven proberen te leven naar wat ik schrijf.
Activisme kent zo zijn gevaren. Een van de dingen die Thomas Merton me duidelijk maakte was dat als je vredeswerk wilt doen, je compassie moet hebben voor de mensen die zich bedreigd door je voelen. Als je vrede wilt, maar neerkijkt op mensen, dan bereik je niets. Dat voelt iedereen direct aan. We veranderen alleen door liefde.”
Hoe ben je betrokken geraakt bij vredeswerk?
“Met tegenzin, haha! Ik kom uit een politiek nest. Mijn ouders waren communisten. Ik groeide op onder FBI-surveillance en mijn vader zat een deel van mijn jeugd in de gevangenis. Mijn ouders organiseerden demonstraties. Ik was er niet in geïnteresseerd, was meer bezig met alle wilde natuur die ik maar kon vinden.
Ik ging voor het eerst naar een demonstratie toen ik bij de marine werkte als meteoroloog. Ik las in de Washington Post over een wake bij de CIA, om tegen de invasie van Cuba door de VS te protesteren. Daar waren ook mensen van de Catholic Worker bij. Ik wist dat mijn eigen eenheid een weerbericht had voorbereid voor de invasie van Cuba. Ik was erg idealistisch over de VS en was geschokt toen ik besefte dat er onwaarheden werden verteld over de redenen om Cuba binnen te vallen. Dus ik ging naar de demonstratie.
Een paar dagen later zag ik een foto van mezelf bij de demonstratie op het bureau van mijn commandant. Ik moest een gedetailleerd formulier invullen en werd verhoord door de inlichtingendienst. Het was erg bedreigend, met opnameapparatuur en al, en er werd gedreigd met gevangenisstraffen.”
Hoe reageerde je erop?
“Ik wist al dat ik geen carrière wilde maken in de marine. Ik wilde mijn diensttijd afmaken en dan óf het klooster in óf naar de Catholic Worker. Ik was toen 19 en was al een paar keer op bezoek geweest bij de Catholic Worker. Ik besloot een aanvraag te doen om als gewetensbezwaarde dienst te weigeren.”
Dus je eerste protest leidde ertoe dat je je bij de Catholic Worker aansloot!
Jim moet lachen. “Ja, of het heeft het in ieder geval versneld. Dorothy had gezegd dat als ik ooit de marine zou verlaten, ik welkom was bij hen.”
Je hebt meerdere keren voor acties van burgerlijke ongehoorzaamheid in de gevangenis gezeten. Hoe bereid je je daarop voor?
“Voor zover je je kunt voorbereiden op de gevangenis, hielp het monastieke leven mij daarbij. Omdat ik al speelde met het idee het klooster in te gaan, was ik bekend met meerdere kloosters. Ik was onder andere bij Thomas Merton in het klooster geweest. Ik gebruikte die tijd niet als bewuste voorbereiding, maar het gebedsritme hielp in de gevangenis.
Ik ben nu al heel lang niet gearresteerd. De laatste keer was bij een NAVO-basis in Duitsland op 28 december, het feest van de onschuldige kinderen. We hadden de kribbe van Jezus bij de weg gezet, met een pop erin. Ik had me voorgenomen dat ik niet mee zou doen aan het aspect van burgerlijke ongehoorzaamheid van die actie, maar ik moest wel. Ik keek naar dat kleine kindje in de kribbe. En ik dacht: ‘Het ís Jezus!’ Ik besloot toen mee te doen met de blokkade en te bidden bij de kribbe. En daarom zat ik kort in de gevangenis, een paar uur. Ik was niet voorbereid en wist natuurlijk niet dat het maar kort zou zijn. Je denkt aan al die kinderen die in oorlogen worden vermoord, zo onschuldig als maar zijn kan. En hoe nutteloos het misschien ook is om daar iets tegen te doen, het is altijd nog beter dan niets doen.”
Wanneer heeft een actie nut? En gaat het daar om?
“Als je denkt dat een actie geen effect zal hebben moet je het waarschijnlijk niet doen. Maar aan de andere kant moet je er vanuit gaan dat je actie waarschijnlijk geen effect zal hebben, hahaha! Dus je moet er rekening mee houden dat je belangrijkste invloed alleen is op jezelf en wat mensen om je heen die meedoen. Maar je kunt er troost uit putten dat in de geschiedenis vaak is gebleken dat heel kleine acties enorme impact bleken te hebben. Mevrouw Parks, in haar bus in Montgomery, Alabama, die weigerde haar plek op te geven aan een wit mens, veranderde de Amerikaanse geschiedenis.
Creativiteit is heel belangrijk. We moeten bij een demonstratie altijd zoeken naar manieren om te verrassen. Bij een vredesdemonstratie in Amsterdam waren er borden in de vorm van de waarschuwing op sigarettenpakjes; ‘War is dangerous for your health’. Dat blijft hangen. Als kinderen meedoen, moedig ze aan om tekeningen te maken van waar ze bang voor zijn, of juist wat ze wensen. Als onze demonstraties mensen het gevoel geven dat ze aangevallen worden of beschuldigd, dan gaan ze zichzelf verdedigen én ze gaan jou aanvallen. Thomas Merton schreef in 1961 een artikel in de Catholic Worker met de titel ‘The root of war is fear’. Ik ben die zin nooit vergeten. Als we iets kunnen bijdragen aan de bewustwording van mensen over de rol die angst speelt in hoe we keuzes maken, dan doen we iets waardevols.”
Kun je activist zijn zonder contemplatie? Of andersom?
“Jezus zegt iets over God liefhebben en je naasten liefhebben. Dat is één ding, niet twee dingen. Als je niet liefdevol betrokken bent op de levens van mensen om je heen, al is het op heel kleine schaal, dan ben je als een vlinder waarvan de vleugels nooit opengaan. Ze horen samen: contemplatie en de actie die eruit voortkomt.
Als je tijd doorbrengt met Dorothy Day, gebeurt er iets met je. Als je Thomas Merton gaat lezen, merk je dat je uitgedaagd wordt te denken over je plaats in de wereld. Als je geïnteresseerd bent in Thich Nhat Hanh, leer je dat mindfulness niet alleen gaat over je eigen gemoedstoestand. Als je denkt over gebeurtenissen in de geschiedenis die je inspireren, wordt het een uitdaging om te bedenken wat er nu gaande is in je eigen leven. Als je het dagboek van Anne Frank leest en niet geeft om hedendaagse vluchtelingen, dan heb je Anne Frank niet gelezen.
Wanneer er iets van je wordt gevraagd dat mogelijk het leven van een ander zou kunnen kosten, moet je een manier vinden om ‘nee’ te zeggen. Als dat het verbranden van dossiers betekent, dan doe je dat. Als het betekent dat je een computer in moet komen, ergens, om een dodelijke systeem te stoppen, dan doe je dat. Het is misschien niet de oplossing, maar je kunt mogelijk de doodsmachine hinderen. Maar ik denk dat het belangrijkste werk is: het veranderen van de gedachten van de mensen die het vernietigen doen.”