Ik was mij pijnlijk bewust van de symboliek van de actie en dat we zouden worden meegenomen voordat het kolenspoor was verzakt. Ik was mij er ook van bewust dat ik met deze handelingen de door mensen gemaakte wet overtrad, maar ik was mij nog meer bewust van mijn recht om het goede te doen en van het belang en de noodzaak van iedere steen die onder het spoor werd verwijderd. Ik besefte dat wat wij daar samen deden niet direct het gewenste effect zou hebben, maar nog sterker was mijn besef dat het wel gedaan moest worden. Ik ervaarde de waarde en het nut van iedere steen die door mijn handen ging en via ons een andere roeping kreeg, in dit leven en in dienst van het leven. Iedere steen was voor mij in zekere zin een gebed om vergeving, voor onze collectieve, maar zeker ook mijn persoonlijke zonde van omissie.
Het was de tweede ‘steentje voor steentje actie’, waarbij we steentjes onder het kolenspoor vandaan halen totdat het spoor verzakt en er dus geen kolentrein meer overheen kan. Eigenlijk viel het met toeval op Palmpasen. In tegenstelling tot onze Aswoensdagacties was deze actie niet direct en expliciet liturgisch of religieus van aard. Indirect en impliciet liep deze actie (net zoals de meeste acties) over van rituelen en symbolen. Ook al wist de meerderheid waarschijnlijk niet dat het die dag Palmpasen was of wat dat precies betekent, toch was het thema van berouw zichtbaar en voelbaar in de liedjes die werden gezongen, de woorden die werden gesproken en de gezamenlijke handelingen die werden uitgevoerd.
Tijdens de eerste steentjes-actie (23 december ‘23) bouwden we met de steentjes een monument voor het einde van het fossiele tijdperk. Mooie gele bloemen staken hun kop uit tussen de stenen, om te laten zien dat het leven sterker is dan de dood. De tweede keer (24 maart) bouwden we met de steentjes een brug voor biodiversiteit zodat het voor dieren van land en water makkelijker wordt om van de wal in het water te komen en andersom. De derde keer (22 juni) hebben we op het kolenspoor een moestuin-barricade gebouwd met eetbare kolen die de aarde ons schenkt, als vreedzaam en eetbaar verzet tegen de kolen die de aarde kapot maken en om dit apocalyptische industriegebied iets meer leven te geven.
De laatste keer (22 september) zijn we op een ander stukje kolenspoor in de buurt van Rietlanden en komen we met een klein groepje terug na de eerste arrestatie. Omdat we Prorail niet van tevoren inlichten maar pas als we voor de tweede keer op het spoor zitten, hebben we ruim de tijd. Het lukt ons om een hele biel uit te graven en zo ver waren we eerder nog niet gekomen. We graven zelfs een paar oude roestige schroeven op die ik diezelfde dag (na de tweede arrestatie) onder het kruis in onze kapel neerleg.
Klimaat(be)rouw
Religie biedt een taal voor thema’s als berouw en vergeving en die taal is van groot belang in ons omgaan met de ecologische crisis. We hebben die taal nodig, we hebben rituelen nodig en symbolen, narratieven en woorden van oeroude wijsheden die misschien te vaak verkeerd zijn gebruikt, maar toch van betekenis blijven of weer opnieuw kunnen worden. Er wordt veel gesproken over klimaatrouw, maar weinig over klimaatberouw, de complexiteit van onze medeplichtigheid in de zonde van omissie en het belang van vergeving en bekering. Toch zijn al die elementen in veel acties terug te vinden in liturgische aspecten. Van processies tot stiltes en gezang, of een protestbordje met daarop het woord ‘SORRY’.
Een week na Pasen, na dood, rouw, ongeloof, wederopstanding, vreugde, leven en verse wonden die aanraakbaar zijn, is er weer een A12 blokkade voor het afschaffen van de fossiele subsidies. Met de groep Christian Climate Action verzamelen we ons voor de blokkade om samen te bidden. Dan begint de processie naar de A12 en voor het eerst sinds de allereerste blokkade worden we aan de rand van de weg tegengehouden door een konvooi aan politiemensen op paarden, wapenstokken en ME-busjes. Maar hoeveel het er ook zijn, wij zijn met meer, alleen wij zijn geweldloos en je kunt je afvragen of het de politie is die ons tegenhoudt of onze toewijding aan geweldloosheid?
We besluiten met ons groepje ergens anders te gaan zitten, op de weg voor de Tweede Kamer. Een paar minuten later sleurt de politie ons bij de haren van de weg en gooit ons neer op het stoepje voor de Tweede Kamer. Terwijl ik mijn armen onderzoek op blauwe plekken begint een activiste die is opgeleid tot predikant te prediken en is de blokkade spontaan overgegaan in een gebedsdienst. We zijn stil, we zingen, iemand leest een brief voor aan diens ongeboren kind, we vragen vergeving en reflecteren op het paasmysterie. De politie staat op afstand, luistert mee en is ongevraagd onderdeel van deze liturgie, die zij op een bepaalde manier ongewild zelf tot stand heeft gebracht.
Another world is possible
“De blokkade is mislukt” klinkt het in alle kranten, net zoals ook de kruisiging van Jezus een mislukking was in de ogen van de wereld. De wereld redden is een terugkerende retoriek onder activisten, maar hoe ziet dat eruit? Volgens ecofeministe Marti Kheel vertoont dit fenomeen veel overeenkomsten met de ‘prototypische held’ in seculiere patriarchale verhalen. Sarah Hoagland noemt roof en bescherming zelfs twee verschillende kanten van dezelfde patriarchale munt. Jezus doorbreekt deze zogenaamde heroïsche ethiek die de oplossing zoekt in dezelfde logica die het probleem veroorzaakt, en bevrijdt ons van de grootheidswaan waar we af en toe door worden verleid. Ecofeministe Sally McFague gaat zelfs zo ver als te zeggen dat het op één na belangrijkste inzicht van de boodschap, het leven en sterven van Jezus, is dat we zullen falen.
Daar eindigt niet het verhaal, maar daar eindigt wel wat in onze macht ligt om te doen. Het mysterie van de wederopstanding komt pas daarna en draagt de wonden nog met zich mee. Een realiteit die we niet alleen vinden in het evangelie, maar ook bij vele inheemse landverdedigers in het globale Zuiden. Na de moord op Berta Cáceres vertaalde het Hondurese volk met één gezamenlijke stem deze wijsheid; “Ze wilden haar begraven, maar wisten niet dat ze een zaadje was.”
Dat is wat de inspiratie van het leven van Jezus (en vele anderen) kan betekenen voor actuele activistische bewegingen, om niet de logica te volgen van prototypische patriarchale helden, maar die van nederige, disruptieve, rebellerende dienaars van het leven. Een actie is waardevol op zichzelf, niet enkel en alleen om de druk die het uitoefent voor het inwilligen van een bepaalde eis, maar omdat de actie zelf een tipje van de sluier oplicht en laat zien dat het mogelijk is. ‘Another world is possible’ is niet alleen een leus of een eis, maar een mysterie die tot uiting komt in de (dan wel niet seculiere) ‘liturgie’ van de actie. Vergelijkbaar met het paasmysterie die tot uiting komt in de rituelen van de eucharistie. Een werkelijkheid die niet wordt gemanifesteerd, maar geopenbaard.