Tijdens de nachtmis op 24 december 2023 in de Sint-Pietersbasiliek te Rome, wees de paus op de verschrikkelijke situatie in het Heilig Land. “Ons hart ligt vanavond in Bethlehem”, zei hij. “De Prins van Vrede wordt nog steeds afgewezen door de verschrikkelijke oorlogslogica, met het gebulder van wapens dat Hem vandaag nog altijd belet een plaats te vinden in de wereld.”
De paus wees erop dat oorlogslogica haaks staat op de boodschap van Jezus: “God bestrijdt onrecht niet van bovenaf met geweld, maar van onderaf met liefde. Hij barst niet los met grenzeloze macht, maar daalt af in onze beperkingen. Hij gaat onze zwakheden niet uit de weg, maar neemt ze op zich.”
Onvergeeflijke waanzin
Op eerste kerstdag ging de paus in zijn traditionele Urbi et Orbi-toespraak dieper in op het oorlogsgeweld in veel delen van de wereld. Vooral deed hij een gepassioneerde oproep aan de wereldgemeenschap om serieus te werken aan vrede in het Midden-Oosten: “Laten we stoppen met het voeden van geweld en haat en ons richten op het oplossen van de Palestijnse kwestie met een oprechte en volhardende dialoog tussen de partijen, gesteund door een sterke politieke wil en steun van de internationale gemeenschap.” Elke oorlog is volgens de paus “een nederlaag zonder winnaars, een onvergeeflijke waanzin.”
Hij wees ook op de bedenkelijke rol van de wapenindustrie. Achter de schermen is deze aanjager van gewapende conflicten. “Wie oorlog afwijst, moet ook wapens afwijzen,” aldus de paus. “Want als de mens, wiens hart instabiel en gewond is, instrumenten van dood in handen heeft, zal hij ze vroeg of laat gebruiken. Hoe kan men van vrede spreken als de productie, verkoop en handel in wapens blijft toenemen?’ […] Mensen willen geen wapens maar brood. Ze hebben moeite rond te komen en willen alleen vrede.”
Kunstmatige intelligentie
In zijn jaarlijkse boodschap voor de Werelddag van de Vrede (1 januari) wees de paus verder op een nog weinig onderkend gevaar voor de wereldvrede, namelijk de snelle ontwikkelingen op het vlak van kunstmatige intelligentie. Dit heeft ook de manier van oorlogsvoering snel en diepgaand veranderd. Militaire operaties kunnen op grote afstand worden uitgevoerd vanachter een computer. Dat leidt tot “een nog koelere en afstandelijke benadering van de immense tragedie van de oorlog”, schrijft de paus. Hij maakt zich vooral zorgen om “autonome dodelijke wapensystemen” die volop in ontwikkeling zijn. Het gaat dan om computergestuurde wapens die zonder menselijke tussenkomst worden ingezet bij aanvallen. Een uiterst gevaarlijke ontwikkeling, vindt hij, want “machines, hoe intelligent ook, blijven altijd een machine.” Verder wijst hij erop dat dit soort systemen in handen kunnen vallen van terroristen.
Alle reden dus, schrijft hij, om gezamenlijk beleid te ontwikkelen om de ontwikkeling van kunstmatige intelligentie in goede banen te leiden, zodat deze een positieve bijdrage levert aan de toekomst van de mensheid en de vrede tussen de volken. Daarom dringt hij er bij de internationale gemeenschap op aan om samen te werken aan een bindend verdrag dat de ontwikkeling en het gebruik van kunstmatige intelligentie reguleert. De paus spreekt aan het eind van zijn boodschap de hoop uit dat christelijke gelovigen, samen met gelovigen van verschillende godsdiensten en alle mensen van goede wil, in harmonie samenwerken om de door de digitale revolutie gestelde uitdagingen het hoofd te bieden en de toekomstige generaties een meer solidaire, rechtvaardige en vreedzame wereld aan te reiken.
Hoop
In zijn kersttoespraak vertelde paus Franciscus dat de Kerk in 2025 opnieuw een Jubeljaar viert, met als motto ‘Pelgrims van hoop’. De viering van dit Jubeljaar, zo zei de paus, spoort christenen aan zich met hernieuwde kracht in te zetten voor vrede en recht. Hij herinnert ons eraan dat we alle reden hebben tot hoop, want “in Bethlehem werd door de geboorte van Jezus te midden van de duisternis van de aarde een onuitblusbare vlam ontstoken die zegeviert over de duisternis van de wereld.” Ieder van ons kan bijdragen aan vrede: “Vanaf de kribbe vraagt het Kind ons om de stem van de stemlozen te zijn; de stem van de onschuldigen die sterven door gebrek aan water en brood; de stem van hen die gedwongen zijn hun thuisland te ontvluchten op zoek naar een betere toekomst. Laten we Hem verwelkomen en ons hart openen voor Hem, Verlosser en Vredevorst.”
Dit artikel verscheen eerder in het voorjaarsnummer 2024 van Kerk Wereldwijd.