Dorothy Day was in haar jonge jaren actief binnen de radicaal-linkse bewegingen in New York. Ze werkte als journalist voor socialistische en anarchistische publicaties en stortte zich vol overgave in de strijd voor een rechtvaardige samenleving. Binnen de Catholic Workerbeweging is er daarom altijd wel belangstelling geweest voor de legendarische figuren van de Amerikaanse arbeidersbeweging. De bekendste is misschien wel Emma Goldman. Haar leven en denken spreken ook nu nog tot de verbeelding.
Vrijheidsdrang
Emma Goldman wordt in 1869 geboren in een arme Joodse familie in Kovno, destijds onderdeel van tsaristisch Rusland maar nu in Litouwen. Haar tirannieke vader heeft strikte ideeën over de rol van de vrouw, namelijk als huisvrouw en moeder. Dat botst met de leergierigheid en vrijheidsdrang van Emma. Tot haar verontwaardiging wordt ze op haar twaalfde van school gehaald. Jaren zware fabrieksarbeid volgen, waarin de eerste kiemen van haar klassenbewustzijn worden gezaaid. Ze ervaart aan den lijve wat onderdrukking inhoudt.
Het wordt haar ook duidelijk dat ze zich nooit zal kunnen ontplooien als ze thuis blijft wonen. Ze komt in opstand als haar vader haar op vijftienjarige leeftijd probeert uit te huwelijken. Wanneer ze met zelfmoord dreigt, stemt haar vader in met haar vurige wens om met haar zus Helena naar Amerika te emigreren. Na aankomst in de ‘nieuwe wereld’ stort hun droom van vrijheid in. De fabrieken en steden van Amerika zijn zo mogelijk nog grimmiger dan die van Rusland. De uitbuitende bazen blijken zelf onopgeleide immigranten. Goldman komt tot de conclusie dat wie macht verkrijgt, onontkoombaar zelf een roofdier wordt dat anderen uitbuit. Het systeem moet veranderen, daarvan raakt ze overtuigd.
Klassenstrijd
Ze ontdekt het anarchisme, een politieke stroming die rond 1860 is ontstaan. Volgens het anarchisme leidt elk hiërarchisch systeem tot onderdrukking. Het enthousiasme waarmee de anarchisten tegen sociaal onrecht ten strijde trekken maakt indruk op haar. De roemruchte Haymarket-stakingen in 1886 sterken haar anarchistische overtuiging. Acht vakbondsleiders in Chicago worden beschuldigd van een bomaanslag. Ondanks het ontbreken van bewijs worden vier van hen opgehangen. Op het schavot roept de veroordeelde August Spies de woorden: “De dag zal komen dat onze stilte krachtiger zal zijn dan de stemmen die jullie vandaag wurgen!”
Goldman is diep geraakt door hun dood. Niet lang daarna ontdekt ze hoe ze haar woede en energie kan kanaliseren, want ze blijkt een begenadigd spreker. Ze begint samen met mede-anarchist en grote liefde Alexander Berkman een carrière van politiek activisme. Ze reist stad en land af en houdt vlammende toespraken over onrecht en onderdrukking in al haar vormen. Geweldloos waren ze niet. Zo plannen ze in 1892 een moordaanslag op staalmagnaat Henry Frick. De aanleiding was een bloedig arbeidsconflict in de Homestead Steel Works, Pennsylvania. Berkman voert de aanslag klunzig uit. Het eerste schot is niet dodelijk, het tweede mist, bij het derde weigert de revolver. Frick overleeft en is binnen een week weer aan het werk. Berkman daarentegen verdwijnt voor veertien jaar achter tralies.
Goldman trekt het hele land door om lezingen te geven en stakingen te leiden. Ze wordt talloze keren veroordeeld. De aanklacht luidt vaak ‘aanzet tot ongeregeldheden’. Maar ze wordt ook veroordeeld voor haar acties rond anticonceptie en haar verzet tegen de militaire dienstplicht.
Ook stort ze zich op het geschreven woord om meer mensen te bereiken. In 1905 richt ze Mother Earth op, een tijdschrift waarin ze artikelen publiceert over de arbeidersbeweging, onderwijs, literatuur en kunsten, overheidsbemoeienis, vrouwenemancipatie en contraceptie. Goldman hekelt de patriarchale instelling en traditionele genderrollen in de maatschappij. Maar ze heeft ook fundamentele kritiek op de Amerikaanse vrouwenrechten-beweging, die ze burgerlijkheid verwijt. Goldman is ervan overtuigd dat de strijd voor vrouwenrechten niet kan worden losgekoppeld van de klassenstrijd.
In lijn met haar radicale verdediging van vrije liefde, is Goldman ook een van de eerste Amerikanen die zich publiekelijk uitspreekt tegen homofobie. Goldman verdedigt vrije liefde en vrije seksualiteit, ongeacht de seksuele oriëntatie. Dat is ongehoord en schokkend in die tijd.
Innerlijke bevrijding
In 1919, ten tijde van de Red Scare, een eerste periode van sterk anticommunisme in de Verenigde Staten, worden Goldman en 247 andere anarchisten gedeporteerd naar de Sovjet-Unie. Waar Goldman aanvankelijk hoop koestert voor de Russische Revolutie, wordt deze droom al snel aan diggelen geslagen door het geweld van Lenin en de zijnen tegen onafhankelijke revolutionairen. In 1923 publiceert ze hierover een boek, ‘My Disillusionment in Russia’, waarin ze haar ontgoocheling over de revolutie beschrijft. Dat komt haar op kritiek van nogal wat linkse intellectuelen in Europa te staan.
In 1923 emigreert Goldman naar Engeland. Daar werkt ze aan haar autobiografie ‘Living my life’, die in 1931 verschijnt. Haar laatste jaren wijdt ze aan een pers- en propaganda campagne voor de anti-Franco beweging in Spanje. In 1940 sterft ze op 70-jarige leeftijd aan een hartaanval in Canada. Goldman wordt begraven in Chicago, niet ver van de opgehangen Haymarket anarchisten.
Ze raakt in vergetelheid, maar na decennia van onbekendheid wordt Goldmans iconische status nieuw leven ingeblazen in de 1970er jaren, wanneer feministische en anarchistische studenten haar leven en denken herontdekken.
Hoewel Goldman zich haar hele leven lang vol overgave verzet tegen systematisch onrecht, graaft ze ook dieper. Het begin van collectieve bevrijding is voor haar een innerlijke bevrijding. Anarchisme is niet alleen een politiek ideaal, maar een dagelijkse praktijk. Revolutie is een manier van leven – een leven vol vrijheid, zelfexpressie, liefde en vreugde. En alleen dié revolutie is de moeite waard. “Als ik niet mag dansen, wil ik geen deel zijn van jouw revolutie.”