Catherine werd in 1896 geboren in Nizhny-Novgorod, Rusland. Haar vader was een welgestelde diplomaat en zakenman. Op haar vijftiende trouwde ze met baron Boris de Hueck. Vlak na hun huwelijk brak de Eerste Wereldoorlog uit. Terwijl haar echtgenoot als officier meevocht, werkte Catherine als verpleegster aan het front en was zo direct getuige van de gruwelen van de oorlog. Na de Oktoberrevolutie in 1917 werd de situatie in Rusland te gevaarlijk voor Catherine en Boris. Ze wisten te ontkomen naar Finland. Uiteindelijk reisden ze via Engeland verder naar Canada. In Toronto werd in 1921 hun zoontje George geboren. Als immigranten leefden ze aanvankelijk in armoede. Catherine vertrok naar New York, waar ze laagbetaalde baantjes aannam. In een warenhuis waar ze als winkelbediende werkte, werd Catherine benaderd door een vrouw die haar vroeg of het klopte dat ze een Russische barones was. De vrouw deed haar het aanbod om over haar ervaringen te vertellen. Al snel reisde Catherine heel de Verenigde Staten door om te spreken over haar vlucht uit het communistische Rusland – een lucratieve bezigheid waarmee ze 300 dollar per week verdiende.
Bekering
Het duurde niet lang voordat ze zich een comfortabel leven kon veroorloven in New York. Ze had een appartement, een mooie auto en een buitenverblijf ten noorden van de stad. Ze belandde desondanks in een diepe persoonlijke crisis. Haar huwelijk liep in deze periode stuk. Tegelijk worstelde ze met haar geloof. Ze raakte ervan overtuigd dat de Russische revolutie ten diepste was veroorzaakt door de weigering van christenen om fundamentele christelijke waarden in de praktijk te brengen. Ze voelde zich sterk aangesproken door de oproep in het evangelie, ‘Ga, verkoop alles wat je hebt, geef het geld aan de armen en volg mij.’ Ze vroeg advies aan verschillende priesters en besloot daarop haar bezittingen weg te geven en te gaan wonen in een arme buurt van Toronto. Ze wilde “zonder compromissen het evangelie leven”. Met steun van de aartsbisschop richtte ze Friendship House op, een gemeenschap die daklozen verwelkomde en praktische hulp bood aan armen.
In 1937 verhuisde Catherine naar New York om een Friendship House te openen in Harlem waar voornamelijk Afro-Amerikanen woonden. Ze wilde met de nieuwe gemeenschap een teken stellen van een leven in broeder- en zusterschap in een door rassentegenstellingen verscheurde samenleving. De gemeenschap deelde niet alleen voedsel en andere zaken uit aan armen, maar zette zich actief in voor rechtvaardige maatschappelijke verhoudingen en tegen rassendiscriminatie.
De jonge Thomas Merton was een van de velen die onder de indruk waren van Catherine en Friendship House. Hij was aanwezig bij een toespraak die Catherine in 1938 hield en sloot zich korte tijd aan bij haar gemeenschap. Jaren later blikte hij in zijn autobiografie terug op zijn ervaringen en schreef: “Katholieken maken zich zorgen om het communisme. Maar er zijn maar weinig katholieken die erbij stilstaan dat het communisme geen kans zou maken als zij zouden leven zoals Christus ons leerde: wanneer ze elkaar echt zouden liefhebben,Christus zouden zien in de ander, een heilig leven zouden leiden en een bijdrage zouden leveren aan meer gerechtigheid voor de armen.”
Verwante bewegingen
In deze periode raakte Catherine ook bevriend met Dorothy Day die in 1933 in de Lower East Side van New York was begonnen met de Catholic Worker. Beide gemeenschappen hadden veel gemeen: solidariteit met de armen, gastvrijheid, actief de ‘werken van barmhartigheid’ in praktijk brengen en tegelijk maatschappelijke misstanden aanklagen. Velen zagen in die tijd Friendship House en Catholic Worker als zustergemeenschappen. Catherine en Dorothy baanden in dezelfde periode ongebaande wegen in de Amerikaanse katholieke kerk. Het maatschappelijk engagement van beiden leidde al gauw tot beschuldigingen van communisme. En beiden zagen zich voor de formidabele taak gesteld om een nieuwe gemeenschap te leiden in zeer moeilijke omstandigheden. Ze spraken regelmatig af voor een kop koffie in de stad om bij te praten. Morele steun was broodnodig. Catherine schreef jaren later hoe ze vaak bij elkaar zaten, elkaars hand vasthielden en tranen met tuiten huilden. “I mean honest, big tears….We had had it!”
Plicht van het moment
Catherine was een sterke vrouw. Ze stond erom bekend niet om een antwoord verlegen te zitten. Toen een deftige mevrouw in haar aanwezigheid minachtend opmerkte dat ze ‘naar negers rook’, antwoordde ze: ‘En u, u stinkt naar de hel.’ Haar autoritaire optreden leidde ook tot spanningen. In 1946 kwam ze in conflict met haar eigen gemeenschap en moest ze zich terugtrekken uit Friendship House.
Ze verhuisde met Eddie Doherty met wie ze in 1943 getrouwd was, naar Canada. Ze vestigden zich op een stuk grond in een bosrijke regio, vlakbij het dorpje Combermere. Daar ontstond een nieuwe gemeenschap, die Catherine Madonna House noemde. In simpele bewoordingen beschreef Catherine Madonna House als “een open deur, een goede kop thee of koffie, een uitnodiging om zich in te zetten voor het algemeen welzijn.” Ieder die wilde was welkom om enige tijd op bezoek te komen voor een tijd van bezinning.
In Combermere keerde Catherine terug naar de Russische spiritualiteit die ze kende uit haar jeugd. Een centraal thema in haar spiritualiteit is wat zij ‘de plicht van het moment’ noemt (the duty of the moment). Daarmee bedoelt ze dat je uit liefde voor God datgene doet wat op dat moment gedaan moet worden, wat het ook is. Verricht elke taak, ook de meest alledaagse, zo goed en liefdevol mogelijk. Dat is de manier om de wereld te verzoenen met Christus, aldus Catherine.
Ze wijdde zich aan het schrijven van boeken over spiritualiteit, waaronder ‘Poustinia’ in 1975. Dit boek is inmiddels een moderne klassieker in de christelijke spirituele literatuur. Het is in 16 talen vertaald. Poustinia is Russisch voor ‘woestijn’. Catherine verwijst daarmee naar een plek om zich in stilte terug te trekken om naar God te kunnen luisteren. Het kan een eenvoudig huisje zijn in de natuur, maar ook een speciale plek in huis waar we met enige regelmaat de stilte zoeken.
Madonna House ontwikkelde zich tot een internationale beweging met inmiddels 17 ‘Field Houses’. Catherine stierf op 14 december 1985. Er is officieel een proces geopend voor haar heiligverklaring.