Soms vragen mensen me of ik vind dat alle grenzen afgeschaft moeten worden. Dat vind ik een misleidende vraag. Gemeenschappen en samenlevingen kunnen niet bestaan zonder instituten en grenzen. Maar op het moment dat dit soort grenzen gewelddadig en onderdrukkend worden, moeten we ze veranderen en in verzet komen. En ja, soms moeten we grenzen zelfs afschaffen. Onze Europese grenzen zijn geen natuurverschijnselen, maar sociale en politieke instituten die de afgelopen jaren in toenemende mate gemilitariseerd zijn. Deze grenzen dwingen mensen om gevaarlijkere routes te nemen en dit heeft duizenden doden tot gevolg. Het huidige vijandige beleid van het Verenigd Koninkrijk berooft mensen van de primaire bestaansmiddelen die nodig zijn om te overleven en te participeren in de samenleving. Families, de zelfwaarde van mensen en mentale gezondheid gaan eraan kapot. Mensen komen om door honger, een gebrek aan medische zorg en zelfmoord.
Gemilitariseerde grenzen en een vijandig migratiebeleid beschermen de machtigen en rijken tegen de ontheemden, de vluchtelingen en rechtelozen. Maar hoe meer macht er geconcentreerd wordt in de rijkste en machtigste landen van de wereld, hoe meer mensen zich aangetrokken voelen tot dit centrum van de macht. Dit is alleen te stoppen door òf meedogenloze bestrijding òf door het decentraliseren van de macht, middels herverdeling van de rijkdom en het demilitariseren van de grenzen.
In onze geglobaliseerde wereld met een grote toenemende ongelijkheid in rijkdom en macht zijn nationale grenzen een vorm van segregatie. Migratie is in dit geheel een zaak van wereld-burgerrechten. Migreren, het zoeken naar een veilig onderkomen, gastvrijheid verlenen en steun bieden aan migranten en vluchtelingen: dit zijn allemaal vormen van burgerlijke ongehoorzaamheid, waarmee de strijd wordt aangegaan tegen onrechtvaardige systemen en beleid. Migranten, vluchtelingen en hun bondgenoten verzetten zich op deze manier niet alleen tegen grenzen, maar ze weigeren ook om de onderliggende logica van die grenzen te internaliseren. Alle mensen, van welke nationaliteit dan ook, hebben dezelfde waardigheid en evenveel recht om zich te bewegen over onze gedeelde planeet.
Er bestaat een duidelijke christelijke roeping om de vreemdeling te verwelkomen en onrechtvaardige sociale en politieke grenzen te bestrijden. Als christenen hebben we de verantwoordelijkheid om ons uit te spreken tegen gewelddadige grenzen en ongastvrij migratiebeleid. Vaak hebben mensen de neiging om vluchtelingenstromen enkel te zien als een humanitaire kwestie. Dan gaat het om het helpen van vluchtelingen in nood, zonder dat er vragen worden gesteld bij het beleid en wetgeving die ertoe leiden dat mensen moeten vluchten of van hun basisrechten beroofd worden. Aan de andere kant wordt ook wel eens beweerd dat we onze pijlen niet moeten richten op nationale grenzen, maar dat we moeten kijken naar de oorzaken van migratie, zoals oorlogen, wapenhandel en klimaatverandering. Maar een van de grote structurele oorzaken van migratie is nou juist de extreme concentratie van macht, die mogelijk wordt gemaakt door nationale grenzen.
Wat weerhoudt ons ervan om met een wat grondigere kritiek op grenzen te komen? Degenen die baat hebben bij onderdrukkende instituten als grenzen hebben misschien medelijden met de onderdrukten, maar vrezen tegelijkertijd dat het afschaffen van deze grenzen zal leiden tot anarchie en chaos. Grenzen zijn onlosmakelijk verbonden met mondiaal onrecht. En het is voor ons Europeanen nou eenmaal moeilijk te accepteren dat onze rijkdom en macht veilig gesteld worden door een mondiaal systeem van segregatie. De vraag voor christenen is of we ons vertrouwen stellen op grenzen om zo onze overvloed veilig te stellen, of op God die leven in overvloed belooft voor al haar kinderen.
God bevindt zich al onder de migranten en vluchtelingen. Ze gaat met hen mee op hun reis en vergezelt hen in de detentiecentra; zij huilt met hen mee over hun afwijzingsbrieven en geeft hen hoop en kracht om te volharden. De geest van God was aanwezig bij onze wake en rouwde met ons mee om de dood van migranten en vluchtelingen. Ze is aanwezig in ons huis van gastvrijheid en geeft ons de kracht om samen te leven, lief te hebben en elkaar te verdragen, ondanks alle verschillen. De geest van God is stilletjes al bezig met het ondermijnen van onze grenzen en onderdrukkende instituten en verdeelt de rijkdom en macht over alle volken. Zoals ze dat al vanaf het begin der tijden doet.
De onrechtvaardige regels en wetgeving die wij gebouwd hebben en waar we ons vaak met goede bedoelingen, maar ook uit angst en een gevoel van machteloosheid, aan vasthouden, worden door de geest van God overtreden en ondermijnd. Ik zie dat als een teken van Gods genade. Onze uitdaging is niet een perfecte wereld te bouwen. Het is aan ons om te luisteren naar de roep van de geest in onze harten en ons door haar te laten leiden over grenzen heen, en onze deuren te openen.