Een typisch radicaal en activistisch persoon hier in onze context komt uit de middenklasse, is als jongere en student actief bij sociale bewegingen en voert actie. Als er eenmaal een huwelijk, serieuze baan en gezin bij komen kijken, verdwijnt meestal het engagement. Het levensverhaal van Viola Liuzzo liep op vele punten anders. Ze begon zich juist te ontwikkelen en politiek bewust te worden nadat ze kinderen had gekregen.
Een stabiele en makkelijke jeugd had Viola Liuzzo niet. Ze kwam uit het zuiden van de V.S. en groeide op in een arm gezin dat vaak verhuisde. Haar vader was mijnwerker maar raakte arbeidsongeschikt door een ongeluk, waarna haar moeder kostwinnaar moest worden met tijdelijke contracten als onderwijzeres. Op haar zestiende werd Viola schoolverlater en trouwde. Maar haar eerste huwelijk duurde maar één dag. Twee jaar later trouwde ze opnieuw, maar na twee kinderen te hebben gekregen scheidde ze op haar vijfentwintigste weer.
Burgerrechtenbeweging
Niet lang daarna trouwde ze met Jim Liuzzo en vanaf dat moment kwam er meer rust en diepte in haar leven. In verband met het huwelijk bekeerde ze zich tot het katholicisme. Later werd ze lid van de Universalist Unitarian Church. Nadat ze nog drie kinderen had gekregen, pakte ze het studeren weer op. Eerst met een vakopleiding en daarna avondcursussen bij Wayne State University. In vele opzichten was ze een gewone huisvrouw. Maar onder haar vrienden stond ze bekend als iemand met een grote verontwaardiging over sociale ongelijkheid. Viola’s beste vriendin was een zwarte vrouw, Sarah Evans. Ze kenden elkaar al vanaf hun 18e. Door deze lange en nauwe vriendschap kwam Viola in contact met de burgerrechtenbeweging en de NAACP – de National Association for the Advancement of Colored People. Vanaf 1964, toen Viola 38 jaar was, raakte ze in haar woonplaats Detroit betrokken bij de NAACP en ging ze naar protesten en conferenties.
Begin maart 1965 kwam de grote strijd voor burgerrechten op scherp te staan in Selma, Alabama. Martin Luther King Jr. en de SCLC (Southern Christian Leadership Conference) organiseerden een grote mars tussen Selma en Montgomery. Op 7 maart begonnen 600 mensen te lopen. Snel werden ze tegengehouden en brutaal neergeslagen door de politie met zwepen, knuppels en paarden. Dit incident – Bloody Sunday – leidde tot veel ophef. King en SCLC riepen toen mensen uit alle geloofsgemeenschappen en bevolkingsgroepen op om te komen ondersteunen.
Logistieke taken
In de weken daarop arriveerden nog meer mensen uit alle hoeken van het land, zwarte én witte mensen, veel voorgangers en zelfs andere religieuze leiders. Na het zien van de tv-beelden van Bloody Sunday en het horen van de oproep van King, besloot ook Viola Liuzzo om naar Selma te gaan. Ze dacht dat haar echtgenoot haar misschien zou proberen tegen te houden, dus ze vertrok stiekem nadat ze oppas voor de kinderen en andere zaken had geregeld. Pas halverwege de reis belde ze haar man om te vertellen wat ze ging doen. In Selma stelde ze zichzelf en haar auto ter beschikking van de organisatie, en mocht ze helpen met logistieke en andere taken.
Op 21 maart ging de grote mars weer van start met 8000 mensen. Deze keer liepen ze in vier dagen helemaal door naar Selma. De mars werd een grote overwinning. King hield voor een enorme mensenmassa een toespraak in Montgomery op 25 maart. Dezelfde avond was Viola bezig om activisten naar het vliegveld te rijden. Daarna bracht ze een collega-vrijwilliger, een zwarte man, naar huis in Montgomery. Onderweg werden ze achtervolgd door een auto en uiteindelijk neergeschoten. Viola is ter plekke overleden, maar haar collega overleefde op wonderlijke wijze de schietpartij. In de aanvallende auto zaten drie Klu Klux Klanleden en één FBI-informant. De drie Klanleden zijn veroordeeld voor de moord op Viola.
Durven doen waarin je gelooft
Een zwaar verhaal, tragisch en indrukwekkend tegelijk. Een verhaal dat zeker aandacht verdient. Het voorbeeld van Viola Liuzzo zet in het licht dat er ook veel witte mensen meededen in de strijd voor burgerrechten voor zwarten, iets wat soms vergeten wordt. Aan de andere kant: kan het zo zijn dat dit verhaal mij juist aantrekt, omdat het om een witte vrouw gaat? Pijnlijk genoeg merk ik dat ik me daar makkelijker mee kan identificeren.
Genoeg om over na te denken. Het persoonlijke aspect van het verhaal van Viola intrigeert me misschien het meest. Waarom lukt het sommige mensen om een armoedige afkomst en rommelige jeugd achter zich te laten en alle verwachtingen te overstijgen, en sommigen niet? Voor Viola leidt een hechte vriendschap tot het besef van ongelijkheid en onderdrukking. Dit laat ze vervolgens echte consequenties krijgen in haar leven. Speelde haar sterke geloof daarin een rol? Of vooral het voorbeeld van zelfstandigheid én opoffering van haar moeder? We zullen het nooit weten. Maar Viola zal ons altijd blijven inspireren in het durven doen waar je in gelooft, en de bereidheid om alles te geven voor een rechtvaardigere wereld.
Op woensdag 20 maart herdenken we Viola Liuzzo tijdens ons avondgebed. Van harte welkom om met ons mee te bidden.