Liefde als basis
De geweldloosheid van Martin Luther King is gebaseerd op liefde, zo begint Harcourt. Het is niet gebaseerd op het gebod “gij zult niet doden”, maar veeleer op Jezus’ woorden: “Als iemand u op de ene wang slaat, keer hem dan ook de andere toe.”
Wat gebeurt er als iemand je slaat? Een normale reactie is angst. Meestal zijn er twee opties: wegrennen of blijven staan. Als je blijft staan en terug slaat, hoop je dat de ander bang wordt en weg rent. Maar als dat niet gebeurt, komt deze terug met iets groters, een knuppel. Dat is wat gevaarlijker, dus wordt je een beetje banger. Als je dan terugkomt, is het met een steen. En zo escaleert het conflict. Iedere keer is de link angst.
Een andere optie is wegrennen. Daarmee is de mogelijkheid tot communicatie verbroken, maar het oorspronkelijke probleem is niet opgelost. Als het gaat om geweld tussen twee personen, blijft hiermee de angst beperkt.
En door te blijven staan zonder geweld, wat bereik je daarmee? Allereerst laat je de ander zien, door niet weg te rennen, dat je moed hebt. Daarnaast houd je de mogelijkheid tot communicatie open. En als je niet met geweld terugkomt, laat je zien dat je de strijd op een andere basis wilt aangaan. Het is een beroep op het geweten van de ander.
Fysieke kracht en geweld helpen niet als het gaat over waarheid. Als iemand van mening is dat twee plus twee vijf is, heeft het geen enkele zin daarover te vechten; er is een gesprek nodig op een ander niveau. “Je kunt een idee niet met een kogel doden.”
Daarnaast maken we een onderscheid tussen de persoon en zijn daden. Je kunt van iemand houden, maar hoeft het niet eens te zijn met wat hij of zij doet.
Jim Bevel, een zwarte man, zat, ten tijde van de segregatie, in een café aan tafel met een witte vrouw – iets dat een Southerner woedend zou maken. Toen kwam er een man op hem af en zei: “Nikker, maak dat je wegkomt!” Jim stond op, liep naar hem toe, en zei: “Nu u iedereen in dit café hebt getoond dat u sterker bent dan ik, iets dat ik sowieso wel wist, wil ik graag met u praten van man tot man.” En ze begonnen te praten. Zo werkt geweldloosheid.
Geschiedenis
Het idee dat geweld werkt en geweldloosheid niet, is wijdverspreid. En daar is volgens Harcourt een goede reden voor: de winnaars schrijven de geschiedenisboeken. Welk land zegt: onze helden zijn een verzameling rovers, die vrouwen en kinderen hebben vermoord om olie en goud te verkrijgen? Hoeveel Nederlandse geschiedenisboeken zijn er waarin de politionele acties in Indonesië zijn opgetekend, geschreven door een Molukker?
De vraag is: bepaalt macht wat recht is, of bepaalt recht wie macht heeft?
Inclusieve taal
Dr. King zei: “Onschuldig lijden is verlossend”. De bekende foto van het dode kindje op het strand van de Middellandse Zee is daar een voorbeeld van. Twee dagen later stond er een groot artikel in de krant met een foto van een rivier van mensen, met als onderschrift: “Exodus in Hongarije.” De tekst ging over “Samaritanen die voedsel, water en speelgoed geven.”
Het is belangrijk welke taal je gebruikt, vertelt Harcourt. Deze mensen zoeken het beloofde land, en ze vinden Kanaän, met zijn afgoden als geld, wapens en discriminatie. Er zijn altijd mensen die op angst in proberen te spelen. Erover te spreken (en te bidden) als “dit is een nieuwe uittocht, mensen die vrij willen zijn, God probeert hen te helpen”, maakt een verschil.
Een angst is dat mensen hun baan kwijt zullen raken vanwege de vluchtelingen. Zoiets gebeurde destijds ook in Amerika. De arme blanke mensen waren altijd het slachtoffer van de slavernij, omdat slaven voor niets werkten. De enige segregatie-manier waarop het werkte, was dat het hoofd van de fabriek tegen de arme blanken zei: “Deze zwarten willen jouw baan hebben. Jij bent beter dan zij – je eet in hetzelfde restaurant als ik en drinkt van dezelfde kraan. Ik geef je het touw en laken van de Klu Klux Klan, en jij houdt ze onder de duim – anders pakken ze je baan.”
Zo wordt ingespeeld op de angst van mensen, in het zwarte zuiden toen, en met Geert Wilders en anderen nu. Zij maken het ex-clusief, terwijl dr. King het in-clusief wilde maken. In plaats van “vluchtelingen pakken onze banen af”, zegt Harcourt, “laten we vluchtelingen ook belastingbetalers maken”.
De moed van een gewoon meisje
Harcourt nam na de mars van Selma naar Montgomery verschillende interviews af. Dit is wat een gewoon meisje van ongeveer 16 jaar, dat meeliep, daarover vertelde:
Ik ging niet voorbereid op weg. Ik wilde het hele eind gaan, maar wist niet zeker of ze me nog konden meenemen. (…) De volgende dag liepen we en liepen we, en het regende. Die hele dag moesten we stevig lopen, in de stromende regen. Ik werd niet verkouden. (…) Ik dacht: ik weet dat hier racisten zijn, en dat ze wat proberen te doen, ook al moeten ze wachten tot we terugkomen. En dus zei ik: “Heer, ik ken deze mensen in Lowndes County, en ik vraag U alleen maar om voor me te zorgen en me de kracht te geven dit eind te lopen.” (…)
Och, mijn voeten deden zo’n pijn. En toen ik de vlag droeg, een van de grootste, was ik zo blij – ik wist niet hoe ik het had. (…)
Ik vind niet dat zwarte mensen bang moeten zijn om te stemmen, want ze hebben ons zwarten de hele tijd al gedood, en er is niets tegen gebeurd. Nu zoeken ze tenminste uit wie iemand van ons heeft vermoord, dat is al een hele verbetering. (…)
Ik heb nooit blanke mensen gehaat. Ik bedoel, er is iets goeds in iedereen. (…)
En ik denk niet dat de blanke gemeenschap heel snel gaat veranderen. Het komt, het begint te gebeuren, heel langzaam, maar zeker. Een reden is dat ze bang zijn. Ze hebben ons zo lang in de greep gehad. Zij hebben het idee dat het echt van hen is, en alleen van hen. Dat is het probleem. Zij denken dat ze hun vrijheid opgeven, de blanke manier van leven. Dát is het. (…)
Ik ben niet bang. Ik bedoel, op een dag moet ik toch sterven. Ik sterf liever mét een reden, dan zonder. En ik denk dit een goede reden is, om te sterven.
Shakespeare zei: “De lafaard sterft duizend doden, de held slechts één.”