Het leven van Ben Salmon (1889-1932), nog maar een eeuw geleden, laat ons zien dat het niet altijd zo geweest is. Salmon werd geboren in Denver, in een katholiek gezin. De erbarmelijke arbeidsomstandigheden waarin hij opgroeide, wakkerden bij hem al op jonge leeftijd een radicaal activisme aan. Hij stond in zijn jonge jaren bekend als rebel.
Tegelijkertijd bleef Salmon toegewijd aan zijn katholieke geloof en bezocht hij met regelmaat de mis. Vroomheid en rebellie gingen bij hem hand in hand. En hoewel hij in zijn streven naar sociale rechtvaardigheid een strijder was, was zijn strijd geweldloos.
Vuur en zwaard
In 1917 leidde de toenmalige president van Amerika, Woodrow Wilson, zijn land de Eerste Wereldoorlog in. Dit kwam onverwachts: veel Amerikanen hadden voor de man gestemd, juist vanwege diens belofte vooral niet deel te nemen aan de oorlog. Maar hij kwam er mee weg. De meerderheid van Amerika steunde de deelname met een patriottisch enthousiasme en met het geloof in een democratie die met vuur en zwaard verspreid diende te worden.
Maar niet iedereen. Socialisten en andere radicalen geloofden niet zo in de agenda van Wilson. Er was een groep isolationisten die zich vooral afzijdig wilde houden van wat er overzee plaatsvond. En dan had je tenslotte nog de pacifisten, principiële tegenstanders van iedere vorm van geweld. Ook Salmon hoorde bij deze groep, alleen legitimeerde hij
zijn keuze voor het pacifisme vanuit zijn katholiek geloof. Dat maakte hem uniek: zowel onder de katholieken als onder de pacifisten.
Vredeskerk
In de VS bestond dienstplicht en dus werd ook Salmon opgeroepen. En hij had pech. Hij behoorde niet tot één van de zogenaamde vredeskerken, zoals de Mennonieten of de Quakers, dus kon hij geen erkenning krijgen als iemand met gewetensbezwaar. Salmon was en bleef overtuigd katholiek en hij geloofde dat meewerken aan het leger een compromis sluiten met de Satan zelf was. Helaas voor hem bestond het concept van de ‘rechtvaardige oorlog’ binnen de katholieke leer. Hij had geen excuus.
Op begrip kon Salmon niet rekenen. Zijn principiële besluit werd afgestraft met een verblijf in de gevangenis. Omdat hij weigerde mee te werken aan de verplichte arbeid, werd hij zes maanden opgesloten in een cel zonder ramen boven de afwatering van het complex, waar hij moest leven op brood en water.
Ook toen de oorlog eenmaal voorbij was, kon hij niet op vrijlating rekenen. Salmon begon een hongerstaking. Nadat zijn bewakers ontdekten dat hij niet in leven te houden viel door hem onder dwang melk door zijn keel te gieten, werd Salmon uiteindelijk vrijgelaten.
Martelaar
Zijn gezondheid was flink beschadigd. Hierdoor overleed Salmon al op jonge leeftijd. Hij staat bekend als de eerste Amerikaanse katholiek die op systematische wijze tegen de leer van de rechtvaardige oorlog inging. Sommige priesters weigerden hem zelfs de eucharistie, vanwege deze “ketterij”.
Salmon identificeerde zich met de vroege christelijke martelaren die weigerden te participeren in de afgoderij van de Romeinen. Hij zag het militarisme van zijn dagen als de nieuwe vorm van afgoderij. “De gerechtigheid van de mensen kan de gerechtigheid van God nooit van de troon stoten. Er is niet zoiets als een diersoort dat ‘rechtvaardige oorlog’ heet.”
Als christenen zo zouden vertrouwen op hun God als niet-christenen op hun materialistische ideeën, zou ‘Uw Koninkrijk Kome’ direct werkelijkheid worden in deze wereld van zorgen en zwoegen.
De vraag is of Salmon wel echt dienst weigerde. Voor hem was deelname aan het leger van zijn land een niet te rechtvaardigen keuze, juist vanwege zijn loyaliteit aan het koninkrijk van God, waar kwaad nooit met kwaad overwonnen wordt en waar Jezus ons opdraagt onze vijanden lief te hebben. Zijn pacifismeheeft zich nooit gemanifesteerd als passiviteit, maar altijd als een actieve levensstijl waarin hij streed voor een betere wereld.
In deze tijd waarin de katholieke kerk de weg van geweldloosheid herontdekt, is het leven en het werk van Ben Salmon een belangrijke bron van inspiratie. Hij was zijn tijd ver vooruit. Moge het getuigenis van zijn leven en werk – samen met dat van andere katholieke geweldloosheidsstrijders als Franz Jägerstätter, Dorothy Day, Daniel Berrigan en John Dear – het pad naar de toekomst verlichten!